اگر برایتان سوال پیش آمده که آیا شما هم مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده (VAT) می‌شوید یا خیر، می‌توانید این مقاله را تا انتها مطالعه بفرمایید تا در جریان جزئیات این موضوع قرار بگیرید. در این مقاله ابتدا با مفهوم ارزش افزوده و سپس با مالیات بر ارزش افزوده، نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده و سایر موارد آشنا می شوید.
مفهوم ارزش افزوده
مفهوم ارزش افزوده همانطور که از نامش پیداست، به ارزش افزایی و یا اضافه کردن ارزشی به محصولی در طی فرآیند تولید گفته می‌شود. مفهوم ارزش افزوده معمولاً به فرآیند تولید مربوط می‌شود نه به یک کالای خاص.
ارزش افزوده، پاسخی است برای اینکه چرا شرکت‌ها می‌توانند کالا‌ها یا خدمات خود را بیشتر از هزینه تولیدشان بفروشند. اضافه کردن “ارزش افزوده” به محصولات و کالاهای تولیدی بسیار مهم است. چرا که به مصرف‌کنندگان انگیزه‌ای برای خرید می‌دهد و در نتیجه درآمد و سود شرکت را افزایش می‌دهد. بنابراین ارزش افزوده می‌تواند در مواردی اعمال شود که یک شرکت به محصولی مشابه محصولات بازار (محصولات رقیب) ویژگی خاصی اضافه می‌کند و آن را به مشتریان ارائه می‌کند. این ارزش افزوده می‌تواند از افزودن یک نام تجاری به محصول خاص و یا تولید محصول به روشی خاص که تا به حال هیچکس به آن فکر نکرده، متغیر باشد.
در واقع در تعریف مفهوم ارزش افزوده می‌توان چنین گفت که “افزودن حتی یک نام تجاری به محصولی خاص می‌تواند به اندازه تولید محصول به روشی خاص که تا به حال هیچ کس به آن فکر نکرده ارزش ایجاد کند.”
ارزش را می‌توان به چندین روش مختلف به محصول اضافه کرد، مانند افزودن نام تجاری به یک محصول عمومی یا مونتاژ یک محصول به روشی نوآورانه.
تعریف مالیات بر ارزش افزوده؛ مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
مالیات بر ارزش افزوده یا (VAT) که مخفف (Value Added Tax) است مالیات بر مصرفی است که بر یک محصول بار‌ها و بار‌ها در هر نقطه از فروش که در آن ارزش اضافه شده است، وضع می‌شود.
یعنی زمانی که یک تولیدکننده مواد اولیه محصولی را به یک کارخانه می‌فروشد، زمانی که کارخانه محصول نهایی را به عمده‌فروش می‌فروشد، زمانی که عمده‌فروش آن را به یک خرده‌فروش می‌فروشد، و نهایتا زمانی که خرده‌فروش آن را به مصرف‌کننده می‌فروشد، مالیات اضافه می‌شود. در نهایت، مصرف‌کننده مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت می‌کند. در تمامی این مراحل مالیات بر ارزش افزوده در نظر گرفته می شود.
خریدار در هر مرحله از تولید محصول، مالیات بر ارزش افزوده را توسط خریدار بعدی در زنجیره بازپرداخت می‌کند.
مالیات بر ارزش افزوده معمولاً در کشورهای اروپایی و آسیایی استفاده می‌شود و ایالات متحده از سیستم مالیات بر ارزش افزوده استفاده نمی‌کند.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به این صورت است که هر مودی مقدار مالیاتی که خودش پرداخت کرده است را از خریدار کسر کرده و مبلغ باقیمانده را به سازمان امور مالیات کشور پرداخت می‌کند.
اگر بخواهیم مقدار مالیات بر ارزش افزوده را محاسبه کنیم، باید آن را به عنوان درصدی از کل بیان کنیم. به عنوان مثال، اگر محصولی ۱۰۰ دلار قیمت داشته باشد و ۱۵٪ مالیات بر ارزش افزوده برای این محصول در نظر گرفته شده باشد مصرف‌کننده ۱۱۵ دلار به تاجر می‌پردازد و نهایتاً تاجر ۱۰۰ دلار نگه می‌دارد و ۱۵ دلار به دولت به عنوان مالیات ارزش افزوده پرداخت می‌کند.
مثلاً یک شرکت تولیدکننده ماشین آلات را در نظر بگیرید که در کشورمان با نرخ ده درصد مالیات بر ارزش افزوده فعالیت می‌کند. این شرکت مواد اولیه را با قیمت دو میلیون تومان خریداری می‌کند. در این مرحله مالیات بر ارزش افزوده دویست هزار تومان است که شرکت ساخت ماشین آلات باید به دولت پرداخت کند. جمع کل قیمت در این مرحله برابر با ۲۲۰۰۰۰۰ تومان می‌شود. بعد از این مرحله شرکت مورد نظر محصولات تولید شده را با قیمت پنج میلیون تومان و ارزش افزوده پانصد هزار تومان و جمع کل ۵۵۰۰۰۰۰ تومان به توزیع‌کننده محصول می‌فروشد. در این مرحله شرکت ساخت ماشین آلات فقط سیصد هزار تومان را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به دولت پرداخت می‌کند. (به عبارت دیگر شرکت ساخت ماشین آلات در این مرحله ده درصد از سودی را که در این پروسه به دست آورده است به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می‌کند. نهایتاً توزیع‌کننده محصول را با قیمت ده میلیون تومان به فروش می‌رساند که ارزش افزوده در این مرحله یک میلیون تومان و مبلغ کل محصول یازده میلیون تومان می‌شود. توزیع‌کننده در این مرحله پانصد هزار تومان را به عنوان vat به دولت پرداخت می‌کند، چرا که پانصد هزار تومان باقی مانده را شرکت تولیدکننده ماشین آلات در مرحله قبل پرداخت کرده است. به عبارت دیگر توزیع کننده در این مرحله ده درصد سود خود را به دولت پرداخت می‌کند.
چه مواردی از مالیات بر ارزش افزوده معاف است؟
در ادامه می‌خواهیم موارد معافیت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده یا همان VAT را بررسی کنیم:
- تخفیف‌های اعطایی به خریدار کالا یا خدمات
- مالیاتی که پیشتر توسط عرضه کننده کالا/خدمات پرداخت شده است.
- هر نوع مالیات غیرمستقیم و عوارضی که هنگام عرضه کالا یا خدمات پرداخت شده است.
- کلیه اموال غیر منقول اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات
- فرش دستبافت، کالا اساسی مثل قند و شکر و برنج و گندم و آرد و لبنیات و گوشت و شیر خشک و نان و سویا
- کلیه تجهیزاتی که در فرودگاه‌های کشور برای عملیات ناوبری استفاده می‌شود
- فعالیت صندوق های قرض‌الحسنه مجاز و کلیه خدمات بانکی و موسسات اعتباری و صندوق‌های تعاون و تعاونی‌ها
- کلیه محصولات کشاورزی که فرآوری نشده باشد.
- خوراک دام و طیور
- دام و طیور زنده و آبزیان
- فعالیت‌های زنبورداری.
- فعالیت های مرتبط با انواع کود، سم، نهال و بذر
- خدمات حمل و نقل عمومی درون و برون شهری (ریلی، زمینی، هوایی ودریایی)
- کلیه فعالیت های مرتبط با چاپ و نشر و کاغذ
- خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق که موضوع قانون مالیات‌های مستقیم است.
- خدمات درمانی اعم از انسان و حیوان و گیاه
- خدمات توانبخشی و حمایتی بیماران و نیازمندان
- خدمات مربوط به دارو و تجهیزات پزشکی
- کلیه خدمات پژوهشی و آموزشی طبق تایید وزارت علوم و وزارت بهداشت و وزارت کار
- کلیه کالاهای همراه مسافر که برای استفاده شخصی و منطبق با قانون صادارت و واردات باشد
- کلیه اقلام برای مصارف نظامی و انتظامی که به تایید وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برسد
در نظر داشته باشید، بر اساس ماده ۱۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده(Value Added Tax)، صادرات هر نوع کالا و خدمات به کشورهای دیگر (به شرط عبور از مرزهای رسمی)، مشمول قانون پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نیست. مالیات پرداخته شده نیز قابل استرداد است. روش استرداد چگونه است؟
شما به عنوان صادرکننده کالا باید برگه خروج از گمرک را به همراه کلیه اسناد مربوطه به اداره مالیاتی ارائه کرده تا نسبت به عودت مبلغ اقدام شود.
روش ارسال اظهارنامه ارزش افزوده و پرداخت مالیات ارزش افزوده
در حال حاضر پرداخت مالیات ارزش افزوده بر اساس خود اظهاری است. به طوریکه مودیان موظف هستند که هر سه ماه یکبار اظهارنامه مالیات ارزش افزوده خود را ثبت نمایند. البته ثبت این اظهارنامه از طریق سامانه یکپارچه مالیات بر ارزش افزوده انجام می‌شود. آدرس سایت ثبت مالیات بر ارزش افزوده به نشانی www.evat.ir است.
الزامات خریدار در مورد ارزش افزوده
مواردی که خریدار در مورد ارزش افزوده باید رعایت کند عبارتند از:
- دریافت فاکتور رسمی مطابق با الزامات و نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی
- دریافت گواهی ارزش افزوده کالا و خدمات که از تاریخش نگذشته باشد و از لحاظ تاریخی اعتبار داشته باشد.
- بررسی و تطابق صحت اطلاعات
- پرداخت وجه فاکتور و مالیات و عوارض ارزش افزوده
- تحویل مدارک اعتبار تأمین کالا و خدمات به ماموران مالیاتی
الزامات فروشنده در مورد ارزش افزوده
الزاماتی که فروشنده مطابق با قوانین مالیات بر ارزش افزوده باید رعایت کند، عبارتند از:
- دریافت گواهی اعتبار ارزش افزوده ( در صورت منقضی شدن باید تمدید شود)
- صدور فاکتور رسمی مطابق با الزامات و نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی
- پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در فورجه زمانی پانزده روز بعد از اتمام هر فصل
مزایای مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
همانطور که پیشتر نیز عنوان کردیم اکثر کشورهای اروپایی و آسیاسی ارزش افزوده را در مورد تمامی کالا‌ها و خدمات خود در نظر می‌گیرند که البته این مورد مزایایی نیز برایشان دارد.
از جمله مزایایی که باعث استفاده کشورهای مختلف از سیستم مالیات بر ارزش افزوده شده می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- مسدود کردن راه‌های فرار مالیاتی
با استفاده از این سیستم پیچیدگی سیستم‌های مالیاتی کمتر می‌شود و البته در کنار افزایش کارایی از پرداخت نکردن مالیات توسط افراد حقیقی و حقوقی جلوگیری می‌شود. مالیات بر ارزش افزوده درست مانند سدی عظیم در مقابل روش‌های گریز از مالیات قد علم می‌کند.
- ایجاد انگیزه بیشتر برای کسب درآمد
تمامی افراد در سیستم مالیات بر ارزش افزوده، می‌توانند مقدار بیشتری از درآمد کسب شده را نزد خود نگه دارند و هنگامی که قصد خرید داشته باشند به مبلغ دریافتی آنها مالیات تعلق می‌گیرد. این روش باعث ایجاد انگیزه در افراد شده تا به دنبال کسب درآمد بیشتر باشند. همچنین آنها را تشویق به پس انداز کردن کرده و از خرج‌های غیر ضروری جلوگیری می‌کند.
سخن آخر در مورد مالیات بر ارزش افزوده
یکی از منابع مهم درآمد دولت‌ها، درآمدهای مالیاتی ناشی از مالیات بر ارزش افزوده است. دولت‌ها با دریافت مالیات به صورت مستمر می‌توانند خدمات ضروری برای جامعه را با ثبات و با برنامه ریزی مناسب ارائه دهند. مالیات بر ارزش افزوده (VAT) دقیقا به ارزشی که در هر مرحله از تولید به محصول اضافه می‌شود تعلق می گیرد. حال این ارزش می‌تواند شامل اضافه کردن لوگوی خود به محصول باشد یا ایجاد یک ویژگی جدید. شرکت‌هایی که برندهای قوی می‌سازند فقط با اضافه کردن لوگوی خود به محصول، ارزش محصول خود را افزایش داده و آن را با قیمتی بسیار بالاتر از برخی از رقبای خود می‌فروشند، حتی اگر هزینه‌های تولید آنها مشابه باشد.
