یکی از اصلی ترین مباحث برای علاقه‌مندان به یادگیری و آموزش حسابداری، ماهیت حساب در حسابداری است. به عبارت دیگر، آشنایی با ماهیت حساب‌های مرتبط با یک سند برای ثبت آن در دفاتر حسابداری ضروری است. این موضوع برای تسلط در امور حسابداری کسب و کارهای مختلف اهمیت زیادی دارد.
در واقع، مدیریت درست کسب و کارها مستلزم داشتن اطلاعات کافی درباره ماهیت حساب‌ها و آشنایی با انواع آن است. در غیر این صورت، حتی استفاده از بهترین نرم افزارهای حسابداری هم نمی‌تواند یک خروجی مناسب در این حیطه را در اختیار شما قرار دهد. برای آشنایی و کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع در ادامه با ما همراه باشید.
ماهیت حساب در حسابداری چیست؟
حسابداری، ابزاری برای برقراری ارتباط در دنیای تجارت است. در این علم مالکان کسب و کارها، سرمایه گذاران، طلبکاران و بستانکاران نتایج عملیات تجاری خود را دریافت می‌کنند. رویدادهای مالی در حسابداری با معادله شناخته شده زیر ثبت می‌شوند.
بدهی + سرمایه = دارایی
ماهیت حساب در حسابداری شامل دو اصطلاح " حساب با ماهیت بدهکار " و " حساب با ماهیت بستانکار" است. حساب‌هایی چون موجودی نقد، حساب‌های دریافتی، دارایی‌های ثابت، هزینه‌ها و بهای تمام شده متعلق به سمت چپ معادله یا " حساب با ماهیت بدهکار" است. در حالی که، حساب‌های پرداختی، تسهیلات، سرمایه و درآمد فروش مربوط به سمت راست معادله یا "حساب با ماهیت بستانکار " است.
تمام فعالیت‌های تجاری می‌تواند باعث افزایش یا کاهش این حساب‌ها شود. افزایش هر دارایی در حساب بدهکار و کاهش آن در حساب بستانکار تأثیر دارد. به عبارت دیگر، افزایش در حساب با ماهیت بدهکار در سمت چپ و کاهش در حساب‌های با ماهیت بدهکار در سمت راست معادله ثبت می‌شود.
انواع ماهیت حساب در حسابداری
در علم حسابداری چهار نوع ماهیت کلی وجود دارد. تشخیص ماهیت هر نوع حساب باید با توجه به نکات خاصی انجام شود. در ادامه به این نکات اشاره می‌کنیم.
· ماهیت بدهکار حسابداری
حساب‌های گیرنده در حسابداری با ماهیت بدهکار شناخته می‌شوند. ماهیت بدهکار در حسابداری به بخش دارایی‌ها، هزینه‌ها و تمام حساب‌هایی زیرمجموعه آن‌ها مربوط می‌شود. وقتی ماهیت یک حساب به صورت بدهکار باشد، افزایش در آن باعث بدهکار شدن و کاهش آن باعث بستانکار شدن حساب می‌شود.
به عبارت دیگر، افزایش موجودی یک حساب با ماهیت بدهکار را باید به عنوان بدهکار ثبت کرد. در مقابل، کاهش موجودی آن را باید به عنوان بستانکار به ثبت رساند. در حساب‌های با ماهیت بدهکار، مانده حساب باید بدهکار باشد.
· ماهیت بستانکار حسابداری
ماهیت حساب‌های بستانکار با بدهکار به طور کامل متفاوت است. حساب‌های ارزش دهنده در حسابداری با ماهیت بستانکار شناخته می‌شوند. سرمایه، پیش دریافت، حساب‌های بدهی و درآمد ماهیت بستانکار دارند. در حساب‌های با ماهیت بستانکار برخلاف نوع قبلی، افزایش موجودی حساب به صورت بستانکار ثبت می‌شود.
در حالی که، کاهش موجودی این حساب‌ها به صورت بدهکار به ثبت می‌رسد. در این حساب‌ها، مانده حساب باید به صورت بستانکار باشد.
· ماهیت دوگانه حسابداری
برخی از حساب‌ها ماهیت بستانکار و بدهکار دارند. این نوع حساب‌ها با ماهیت دوگانه در حسابداری شناخته می‌شوند. به همین دلیل، بر خلاف دو نوع قبلی در صورت‌های حسابداری دو سمت معادله را پوشش می‌دهند. در واقع، این نوع حساب‌ها محدود به یک سمت معادله نمی‌شوند.
از ویژگی‌های ماهیت دوگانه حساب این است که افزایش یا کاهش این حساب‌ها در دو سمت بدهکار و بستانکار به ثبت می‌رسد. ضمن آنکه، مانده حساب‌هایی با ماهیت دوگانه هم می‌تواند بدهکار و هم بستانکار باشد.
· ماهیت خنثی حسابداری
ماهیت خنثی در حسابداری، شامل حساب‌هایی است که جنبه تعهد دارند. آنچه در حساب‌های انتظامی مشاهده می‌شود، با ویژگی ماهیت خنثی در حسابداری شناخته می‌شوند. در این نوع ماهیت حساب، افزایش یا کاهش حساب رویداد مالی به شمار نمی‌آید. به همین دلیل، در گزارش‌های مالی مورد بررسی و قید کردن قرار نمی‌‌‌‌‌‌گیرند. فقط ممکن است جهت ارائه آمار از آن‌ها استفاده شود.
انواع حساب‌ها در حسابداری
مدیریت صحیح بخش مالی هر کسب و کار مستلزم شناخت و داشتن اطلاعات کافی درباره انواع حساب در حسابداری است. این موضوع به دلیل درک بهتر سود و زیان از اهمیت بالایی برخوردار است
· حساب‌های موقت در حسابداری
حساب‌هایی که با پایان یافتن یک دوره مالی به دوره بعدی منتقل نمی‌شوند، حساب‌های موقت در حسابداری نام دارند. این حساب‌ها در پایان یک دوره مالی با یک حساب واسطه بسته می‌شوند. از جمله حساب‌های موقت در حسابداری می‌توان به حساب‌های مربوط به سود و زیان اشاره کرد. مانده این حساب‌ها با یک حساب واسطه یا همان حساب خلاصه سود و زیان بسته می‌شوند. با استفاده از حساب‌های موقت می‌توان سود و زیان یک کسب و کار را تعیین کرد.
· حساب‌های دائمی در حسابداری
حساب‌های دائمی بر خلاف حساب‌های موقت در پایان هر دوره مالی به دوره بعد منتقل می‌شوند. از ویژگی‌های دیگر این حساب‌ها این است که مانده آن‌ها مربوط به یک دوره مالی نیست. انواع حساب‌های ترازنامه ای مانند حساب‌های موجودی نقد و بانک، حساب‌های دریافتی و پرداختی، پیش دریافت‌ها و پیش پرداخت‌ها نمونه‌هایی از حساب‌های دائمی هستند.
· حساب‌های مخلوط در حسابداری
حساب‌های مخلوط ترکیبی از حساب‌های دائمی و موقتی هستند. پیش پرداخت‌های هزینه و پیش دریافت‌های درآمد نمونه‌هایی از این نوع حساب هستند. در حساب‌های مخلوط در پایان یک دوره مالی بخشی از مانده حساب که مربوط به حساب‌های موقت است به صورت درآمد/ هزینه دوره ثبت می‌شود.
این مانده حساب به خلاصه حساب سود و زیان بسته می‌شود. بخش باقی مانده که مربوط به حساب‌های دائمی است به ترازنامه انتهای دوره منتقل می‌شود.
ماهیت حساب فروش در حسابداری
ماهیت فروش در حسابداری درآمد حاصله از فروش کالا در مؤسسات بازرگانی و کسب و کارهای مختلف است. در حساب فروش، هر کسب و کاری به تناسب قیمت فروش کالاهای به فروش رفته به صورت نقد یا نسیه بستانکار می‌شود. بنابراین، می‌توان به این نکته اشاره کرد که ماهیت فروش در حسابداری بستانکار است. به این معنا که حساب فروش با ثبت بستانکار افزایش و با ثبت بدهکار کاهش نشان می‌دهد.
ماهیت حساب خرید در حسابداری
ماهیت خرید در حسابداری برخلاف ماهیت فروش، بدهکار است. این حساب همان ثبت قیمت کالاهای خریداری شده در یک دوره مالی به صورت نقد یا نسیه است. با توجه به ماهیت بدهکار حساب خرید، این حساب با ثبت بدهکار افزایش و با ثبت بستانکار افزایش می‌یابد.
ماهیت پیش پرداخت در حسابداری
پیش پرداخت همان مبلغی است که پیش از تحویل کالا توسط مؤسسات و شرکت‌ها پرداخت می‌شود. در واقع، پیش پرداخت مبلغی است که جهت خرید کالا یا خدمات در آینده پرداخت می‌شود. حساب پیش پرداخت ماهیت بدهکار دارد. به عبارت دیگر، افزایش این حساب به صورت بدهکار و کاهش آن به صورت بستانکار لحاظ می‌گردد. حساب‌های پیش پرداخت به عنوان بخشی از دارایی‌های شرکت ثبت می‌شوند. این حساب‌ها دارای ویژگی مانده بدهکار هستند.
ماهیت پیش دریافت در حسابداری
پیش دریافت مبلغی است که در زمان فروش کالا یا ارائه خدمات قبل از تحویل دادن آن‌ها دریافت می‌شود. به عبارت دیگر، پیش دریافت پول دریافت شده برای فروش کالا یا ارائه خدمات در آینده است. ماهیت این نوع حساب، بستانکار است. به این معنا که افزایش در این حساب به صورت بستانکار و کاهش آن به صورت بدهکار ثبت می‌گردد. حساب‌های پیش دریافت با ویژگی مانده بستانکار و بخشی از بدهی‌های شرکت شناخته می‌شوند.
جمع‌بندی
شناخت انواع ماهیت حساب در حسابداری از جمله نکات ضروری برای ارائه یک عملکرد مناسب در رویدادهای مالیاتی هر کسب و کار است. شناخت انواع حساب‌ها و داشتن تسلط کافی در این موضوع باعث می‌شود تا بتوان در مواقع ضرورت در کمترین زمان ممکن و به بهترین شکل حساب‌ها را بر اساس ماهیت آن‌ها تغییر داد. برای موفقیت بیشتر در مدیریت مالی کسب و کار خود با کارشناسان ما در ناربن در تماس باشید.
