پیمانکاران در زمینه‌های متنوع و گوناگونی از قبیل راه‌سازی، سدسازی، ساخت تأسیسات و ارائه خدمات فعالیت دارند. این گروه شغلی برای اینکه بتوانند فرآیند کار خود را به شکل اصولی انجام دهند باید به بررسی پیمان‌نامه‌های گوناگون پرداخته و آن‌ها را از لحاظ فاکتورهایی مانند هزینه، سود و زیان، زمان و درآمد حاصل از انجام کار مورد ارزیابی قرار دهند.
مهم‌ترین موضوع در حسابداری پیمانکاری محاسبه دقیق هزینه‌ها و مخارج صرف شده برای یک پروژه و درآمد حاصل از آن است. حسابداری پیمانکاری یکی دیگر از شاخه‌های اصلی حسابداری است که تأثیر شگرفی در پیشبرد اهداف پیمانکاران داشته و در اجرای صحیح و دقیق جزییات این‌کار نقش پراهمیتی را ایفا می‌کند.
حساب پیمانکاری چیست؟
هنگامی که پیمانکار اقدام به پذیرش یک قرارداد نماید، حسابی جداگانه برای آن قرارداد باز شده و تمامی هزینه‌ها و اطلاعات مربوط به آن را گرد هم می‌آورد. همچنین به هر قرارداد یک شماره سریال خاص اختصاص داده شده که آن را دیگران متمایز می‌کند. این حساب جداگانه به عنوان حساب پیمانکاری شناخته می‌شود.
تمام هزینه‌های مورد نیاز برای یک قرارداد مانند هزینه مواد اولیه، دستمزد، هزینه‌های مستقیم و فرعی، هزینه‌های خاص کارخانه و غیره، همگی به حساب پیمانکاری واریز می‌شوند و در حسابداری پیمانکاری با آن‌ها سرو کار دارید. به علاوه هزینه‌های سررسید شده در قرارداد نیز در پایان دوره حسابداری به حساب پیمانکاری واریز می‌شوند.
علاوه بر موارد اشاره شده عناوین زیر هم در یک حساب پیمانکاری در پایان یک دوره ذکر می‌شوند:
- متریالی که به تأمین کننده بازگردانده شده است
- متریالی که به قراردادهای دیگر منتقل و اختصاص داده شده، مورد سرقت قرار گرفته، از بین رفته یا فروخته شده است.
- متریالی که ذخیره شده است.
- قیمت نهایی قرارداد( در قراردادهایی که تکمیل شده‌اند)
- کار در حال انجام که شامل هزینه بخش تکمیل شده‌ی کار بوده و مخصوص قراردادهای ناقص است.
حسابدار پیمانکاری چیست؟
افرادی که در زمینه حسابداری پیمانکاری فعالیت می‌کنند در رابطه با قوانین و اصول پیمان‌ها، مبانی حقوقی قراردادهای پیمانکاری، اصول مالیاتی و… اطلاعات کامل و جامعی دارند. حسابدار پیمانکاری از نحوه تخصیص درآمدها، هزینه‌های قراردادها و پیگیری اجرای عملیات به خوبی آگاه است.
در واقع حسابداری پیمانکاری از مهم‌ترین بخش‌های اجرای قراردادهای پیمانکاری است و حسابدار پیمانکاری کاربلد می‌تواند با محاسبه دقیق و ارزیابی نکات، سود و یا زیان شرکت را در انتهای انجام یک پروژه تعیین کند. همچنین در یک شرکت پیمانکاری، بایگانی اسناد و مدارک مربوط به هر قرارداد و پروژه از اهمیت بالایی برخوردار است که این موضوع هم از جمله موارد انجام شده در حسابداری پیمانکاری محسوب می‌شود.
مخارج صرف شده
هزینه‌های صرف شده‌ای که در هر قرارداد پیمانکاری باید محاسبه شوند به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- هزینه‌های مستقیم: در حسابداری پیمانکاری هزینه‌های مستقیم شامل مواردی مانند دستمزد کارگران، استهلاک تجهیزات و ماشین آلات، خرید ابزار و مصالح، هزینه متریال و… هستند.
- هزینه‌های غیرمستقیم: هزینه‌های غیرمستقیم در حسابداری پیمانکاری نیز هزینه طراحی دستگاه‌های مخصوص هر پروژه، هزینه‌های مستخدمین و هزینه‌های خدماتی کارگاه را شامل می‌شوند.
- هزینه‌های اضافی: در حسابداری پیمانکاری این هزینه‌ها در واقع همان هزینه‌های تحقیق و توسعه کار و یا هزینه استهلاک ماشین‌آلات نامربوط هستند.
نکات مهم حسابداری پیمانکاری
برخی از نکات مهمی که در حسابداری پیمانکاری باید در نظر گرفت شامل موارد زیر هستند:
- اگر یک شرکت پیمانکاری برای کسب اطلاع از شرایط مناقصه پیش از انجام آن هزینه‌ای را به تحقیق در این رابطه اختصاص دهد، این هزینه هم باید حتما در محاسبات به شمار آمده و از سود نهایی شرکت کاسته شود.
- یکی دیگر از اسناد مهم در حسابداری پیمانکاری ضمانت‌نامه‌هایی هستند که در طول پروژه از سوی کارفرما به پیمانکار داده می‌شوند. این ضمانت‌نامه‌ها باید در دفاتر ثبت و محاسبات نهایی مورد بررسی قرار گیرند.
- یکی دیگر از نکات مهم در خصوص حسابداری پیمانکاری آن است که گاهی مواد زائد و یا ماشین‌آلات اسقاط یک پیمان در کارگاه به فروش می‌رسند که در این صورت باید وجوه ان‌ها نیز توسط حسابدار در نظر گرفته شود.
- در حسابداری پیمانکاری دو نوع ضایعات وجود دارد: عادی و غیرعادی. در رابطه با ضایعات عادی مبلغ ارزش مواد بر میزان متریال باقی مانده تقسیم شده و نرخ مواد جدید بدین ترتیب حاصل می‌شود. در خصوص ضایعات غیرعادی کل مبلغ ضایعات به حساب سود و زیان مربوط می‌شود.
- مالیات عملکرد سالانه پیمانکار بر اساس رسیدگی به دفاتر طبق قوانین مالیات تعیین شده و مبالغ پیش پرداختی از آن کسر می‌شود تا باقی مبلغ به سازمان امور مالیات پرداخت گردد.
روش حسابداری پیمانکاری
حسابداری پیمانکاری به دو روش انجام می‌شود که در ادامه به معرفی و توضیح آن‌ها می‌پردازیم:
حسابداری پیمانکاری بر اساس درصد پیشرفت کار
در این روش حسابدار پیمانکاری باید سود و زیان پروژه را به صورت مرحله‌ای و طی پیشرفت آن محاسبه کند. در این روش سود ناخالص نهایی طبق پیش‌بینی هزینه‌های ادامه پروژه محاسبه می‌شود. مهم‌ترین اصل در حسابداری پیمانکاری بر اساس درصد پیشرفت کار این است که پیمانکار پروژه را طبق زمان تعیین‌شده پیش ببرد و کارفرما به تعهدات مالی خود پایبند بماند.
در این روش در صورت وقوع اتفاقات غیرمنتظره مانند تغییر ناگهانی قیمت‌‌ها، کمیاب یا نایاب شدن متریال، خرابی شدید تجهیزات و… محاسبات نهایی دچار مشکل و تغییر خواهند شد که همین موضوع جزو وجوه منفی اصلی این روش محسوب می‌شود.
حسابداری پیمانکاری بعد از پایان پروژه
در روش حسابداری پیمانکاری پس از پایان پروژه، تمامی یا بخش عظیمی از محاسبات سود و زیان و موارد دیگر پس از تکمیل کار انجام می‌شود. در این روش نیازی به پیش‌بینی اتفاقات پیشرو نیست و در صورت وقوع مشکلات هم آسیبی به محسابات نهایی وارد نمی‌شود.
اهمیت حسابداری پیمانکاری
در نهایت باید چنین گفت که حسابداری پیمانکاری یک سیستم منسجم و اصولی برای شرکت‌های پیمانکاری است تا با کمک آن هزینه‌ها و سود و زیان خود را مدیریت نموده و پروژه‌های کاری را به بهترین شکل پیش برند. این روش بهترین نتیجه را برای انجام فرآیند و پایان یک پروژه پیمانکاری حاصل خواهد ساخت.
آیا شما تجربه فعالیت در شرکت‌های پیمانکاری دارید؟ چالش‌های اساسی حسابداری پیمانکاری را چه می‌دانید؟
