حسابداری صنعتی یکی از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت به شمار می‌رود و در واقع این دانش می‌تواند به عنوان کمک بزرگی به قلب یک واحد صنعتی محسوب شود. به عنوان مثال می‌توان گفت که در یک واحد لبنیاتی تعیین هزینه به شکل صحیح و اصولی، یک گام مهم و پراهمیت در مدیریت سیستم است. تعیین هزینه واقعی در واحدهای صنعتی یک ابزار مهم در مدیریت می‌باشد که به مدیران کمک می‌کند تا بتوانند هزینه واقعی محصولات را محاسبه نموده و روی هزینههای مواد، نیروی کار و سایر موارد کنترل کافی داشته باشند. در ادامه این مطلب با زبان ساده شما را با دانش حسابداری صنعتی آشنا خواهیم کرد.
حسابداری صنعتی (حسابداری هزینه) چیست؟
حسابداری صنعتی شاخه‌ای از علوم حسابداری است که وظیفه اصلی آن جمع‌آوری اطلاعات در رابطه با عناصر هزینه بوده و همچنین محاسبه هزینه واقعی محصولات و خدمات ارائه شده توسط یک واحد صنعتی را بر عهده دارد. علاوه بر آن نیز حسابداری صنعتی با تجزیه و تحلیل اطلاعات، گزارشات و بررسی متدهای گوناگون روش‌های تأثیرگذار و مفیدی را در خصوص کاهش هزینههای تولید شرح می‌دهد. در صورت عدم دسترسی به گزارشات دقیق و همچنین عدم وجود آگاهی کافی از عوامل مؤثر بر هزینه، مدیر یک مجموعه صنعتی برای سایر تصمیم‌گیری‌های خود در خصوص مدیریت مجموعه نیز دچار مشکل خواهد شد. در حقیقت حسابداری صنعتی می‌تواند نمای کلان بخش تولید را به خوبی برای مدیران کسب و کار ترسیم نماید.
یک مثال آشنا
در یک روز تعدادی عمل تلقیح، زایش، آزمایش و… در یک دامداری انجام شده و در عین حال مواد بسیاری خریداری و مصرف می‌شوند. علاوه بر آن نیز تعدادی از افراد در هر مجموعه مشغول به کار هستند که همگی به صورت دوره‌ای( ماهانه/ هفتگی/ روزانه …) حقوق دریافت می‌کنند. حال سوال اصلی این است که آیا کل هزینههای صرف شده در ماه گذشته برای این واحد سودآور بوده‌اند یا خیر؟
تنها حسابداری صنعتی است که می‌توان این سوال را پاسخگو باشد. در واقع می‌توان چنین گفت که حسابدار صنعتی همه موارد موجود در دامداری را به یک واحد ( یعنی پول) تبدیل کرده و سپس همه فعالیت‌ها را با کمک همین واحد می‌سنجد.
نعریف انواع هزینه در یک واحد صنعتی
خود هزینه به معنی پرداخت مبلغی به یک cost center یا همان “مرکز هزینه” است( مثلاً پرداخت حقوق). مرکز هزینه در حسابداری صنعتی یک منطقه، دستگاه یا شخص است که هزینه‌ها به آن اختصاص داده شده‌اند؛ به عنوان مثال دستگاه شیردوش، کارگران واحد صنعتی و…). همچنین به طور کلی دو نوع هزینه داریم:
- هزینههای مستقیم: هزینه مستقیم همان هزینه‌ای است که به صورت مستقیم برای تولید محصولات از آن استفاده می‌شود. به عنوان مثال در یک واحد دامداری هزینه خرید خوراک دام، هزینه مستقیم محسوب می‌شود.
- هزینههای غیرمستقیم (سربار): این گروه هزینه‌ای است که مستقیماً برای تولید محصول صرف نمی‌شود اما همچنان برای پیشبرد فرآیند ضروری به حساب می‌آید. مثال‌هایی از هزینه غیرمستقیم در یک واحد دامداری شامل هزینههای مربوط به قبوض خدماتی آب، برق، گاز و یا حقوق نگهبانان این واحد هستند.
هزینههای مستقیم به دو گروه اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند:
- هزینه کار: مثل حقوق کارگران یک واحد صنعتی
- هزینه مواد: مانند هزینه خرید جیره گاوهای شیری
همچنین ما دو نوع سود داریم که به شکل سود نقدی و افزایش دارایی هستند. سود نقدی همان موجودی صندوق یا باقی مانده حساب بانکی است.
وظایف حسابدار صنعتی
اصلی‌ترین وظایف حسابدار صنعتی عبارتند از:
- جمع‌آوری اطلاعات و ارائه گزاراشات در راستای همکاری با مدیریت برای برنامه‌ریزی و تخصیص بودجه
- برنامه‌ریزی در راستای کاهش هزینههای واحد صنعتی
- تعیین قیمت و ارزش واقعی تولیدات و بخش‌های مختلف
- کنترل موجودی
- تعیین هزینههای واحد صنعتی
- نسبت‌گیری هزینه‌ها و سود به دست آمده
روش‌های حسابداری صنعتی
روش‌های حسابداری صنعتی به 6 دسته کلی تقسیم بندی می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
- هزینه‌یابی جذبی: در این روش حسابداری صنعتی، تمامی هزینههای تولید اعم از هزینه مستقیم مواد و کار، هزینههای سربار و.. در تعیین بهای تمام شده کالا محسوب می‌شوند.
- هزینه‌یابی مستقیم: در حسابداری صنعتی به روش هزینه‌یابی مستقیم تنها هزینه‌هایی لحاظ می‌شوند که مستقیماً با حجم تولید تغییر می‌یابند.
- هزینه‌یابی تخمینی: این روش شامل هزینه‌ای که برای یک قرارداد پیش‌بینی شده و مخارجی که پس از فروش ایجاد خواهند شد، است.
- هزینه‌یابی سفارش کار: هزینه‌یابی سفارش کار در واقع روش‌هایی برای جمع‌آوری، تشخیص، ثبت و تخصیص هزینههای تولید و تفکیک سفارش‌ها در فرآیند از آغاز تا انتهای آن است.
- هزینه‌یابی مرحله‌ای: این روش مناسب گروهی از مشاغل صنعتی است که فرآیند تولید آن‌ها به شکل مرحله‌ای پیش رفته و محصولات به صورت انبوه تولید می‌شوند.
- هزینه‌یابی استاندارد: در هزینه‌یابی استاندارد نتایج واقعی تولید و فروش یا محصول را با پیش‌بینی‌های صورت گرفته و نتایح برنامه‌ریزی شده مقایسه می‌کنند. در این روش از حسابداری صنعتی قیمت تمام شده پیش‌بینی می‌شود و سپس عملکرد واقعی با آن مقایسه خواهد شد؛ در ادامه علل و دلایل وجود هرگونه مغایرت با پیش‌بینی ها را برای بهبود عملکرد مقایسه می‌کنند.
اهمیت حسابداری صنعتی
عدم آگاهی از بهای تمام شده کالا برای تصمیم‌گیری مدیران واحد صنعتی در راستای تولید مشکل‌ساز بوده و علاوه بر آن هم می‌تواند حتی باعث توقف تولید شود. یکی از اصلی‌ترین اهداف حسابداری صنعتی تفکیک درآمد و هزینه و محاسبه سود و زیان ناشی از آن‌ها است.
حسابداری صنعتی همچنین با کاهش هزینه‌ها از طریق تفکیک عناصر سازنده محصولات و بررسی دقیق اطلاعات موجود می‌تواند باعث پیشرفت واحدهای صنعتی و کسب و کار شود. بدین ترتیب حتی اگر کالایی هنوز در خط تولید قرار نگرفته باشد هم آنالیز خط تولید، مقایسه روند فعالیت و تمامی محاسبات مورد نیاز از طریق حسابداری صنعتی قابل انجام است.
به علاوه امکان تهیه گزارش از سود و زیان تولید هر محصول نیز وجود دارد که این موضوع روی استراتژی کار و عملکرد واحدهای صنعتی تأثیر قابل توجهی دارد. تمامی این موارد به خوبی نشان می‌دهند که علت اهمیت بالای حسابداری صنعتی چیست.
آیا شما هم تجربه حسابداری صنعتی دارید؟ چه چالش‌ها و نکات متمایزی در این نوع حسابداری می‌بینید؟
