اصول، مفروضات و میثاق های حسابداری، قراردادهایی مفهومی هستند که بر اعمال اصول استانداردهای حسابداری، حسابداری پذیرفته همگانی و روش‌های حسابداری تأثیر می‌گذارند.
گردآوری اطلاعات حسابداری در هر سازمانی باید توجیه اقتصادی داشته باشد. طبق این اصل، اگر هزینه جمع‌آوری اطلاعات حسابداری از منافع به‌دست‌آمده از آن بیشتر باشد، گزارشگری این اطلاعات مقرون‌به‌صرفه نیست، به همین دلیل شخص می‌تواند از ارائه آن‌ها خودداری کند. برای مثال تهیه گزارش کامل از بدهکاران بیمه، نوعی استفاده اصل فزونی منافع بر مخارج است، زیرا گرچه این گزارش اطلاعات بسیار جامعی در مورد بدهکاران شرکت بیمه می‌دهد اما به خاطر حجم زیاد گردش این حساب و هزینه بالای تهیه آن، تهیه کامل گزارش اطلاعات آن مقرون‌به‌صرفه نیست. در حقیقت مبنای تهیه این نوع گزارش این است که، قبل از انجام هر کاری باید سود و هزینه‌های مربوط به آن را شناسایی کرد و تنها زمانی که منافع حاصل از آن‌ها نسبت به هزینه‌ها بیشتر باشد، برای تهیه این گزارش‌ها اقدام کرد.
می‌توان اصول، مفروضات و میثاق های حسابداری را مجموعه‌ای از بایدها و نبایدها تعریف کرد که تمام حسابدارها آن را پایه و اصل اجرای کار و انجام وظایف خود قرار می‌دهند. البته اصول و مفروضات حسابداری تعیین‌کننده چهارچوب کلی گزارشگری مالی به‌طور نظری هستند؛ برای اینکه این اصول عملی و قابل‌اجرا باشند، به اصول اجرایی نیاز دارد که به آن میثاق های حسابداری یا اصول محدودکننده می‌گویند.
اصول، مفروضات و میثاق های حسابداری را بشناسید
قبل از هر توضیح و تعریفی از اصول، مفروضات و میثاق های حسابداری بهتر است توضیح مختصری از حسابداری داشته باشیم. حسابداری یکی از مشاغل پررونق دنیاست و حسابدار با توجه به علم و فنونی که آموخته می‌تواند شرایط مالی یک سازمان را برای سرمایه‌گذاری و مدیران آن شرکت شفاف‌سازی کند.
حسابداری عملیات ثبت تمامی معاملات مالی مرتبط به یک سازمان است. این فرآیند شامل خلاصه‌سازی، تحلیل و گزارش این اطلاعات به افرادی است که هرکدام به نحوی به این اطلاعات نیاز دارند، مثل مدیران، سهام‌داران یا اداره مالیات. گزارش‌های صورت‌های مالی که توسط حسابدار تهیه‌شده، خلاصه‌ای از معاملات مالی در محدوده تاریخی خاص، فعالیت‌های سازمان، اوضاع مالی و روند نقدی کسب‌وکار است.
اصول حسابداری
پایه و اساس کار در کلیه مراحل اجرای عملیات حسابداری شامل قواعدی است که به آن اصول حسابداری می‌گویند و این اصول عبارت‌اند از:
اصل بهای تمام‌شده: طبق این اصل، تمام تراکنش‌های مالی در تاریخ عقد با بهای تمام‌شده آن ثبت می‌شود و در صورت‌های مالی درج می‌شوند و اگر ارزش پولی آن‌ها در آینده افزایش یابد، این افزایش مدنظر قرار نگرفته و ثبت نمی‌شود. در استفاده از این اصل، برای بهای تمام‌شده دارایی‌ها قیمت نقد یا معادل قیمت نقدی آن محاسبه می‌شود.
اصل تحقق درآمد: در این اصل، درآمدها بدون اینکه به زمان دریافت وجه نقد توجه شود در زمان تحقق شناسایی می‌شوند.
اصل تطابق هزینه‌ها با درآمدها: طبق این اصل برای برآورد سود هر دوره باید مخارج با درآمدهای همان دوره مقابله کند. یعنی برای محاسبه سود هر دوره باید مخارجی که برای کسب درآمدهای آن دوره خرج شده است از درآمدها کسر نمود.
اصل افشای حقایق: طبق این اصل باید در متن صورت‌های مالی یا در یادداشت‌های همراه، تمامی اطلاعاتی که ممکن است در تصمیم‌گیری استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی تأثیر بگذارد افشا شود.
مفروضات حسابداری
در تعریف اصول، مفروضات و میثاق های حسابداری این مفروضات است که پایه تهیه و تنظیم صورت‌های مالی، و اصل و مبنای اصول حسابداری را تشکیل می‌دهد. مفروضات حسابداری به‌قدری اهمیت دارند که می‌تواند موجب یک یا چند اصل حسابداری باشد. این مفروضات در حسابداری شامل موارد زیر هستند:
- فرض تفکیک شخصیت: همان‌طور که از نام آن پیداست در فرض تفکیک شخصیت برای هر سازمان، موجودیتی مستقل از صاحب (صاحبان) آن و سایر سازمان‌های جامعه در نظر گرفته می‌شود.
- فرض تداوم فعالیت: این فرض یعنی فعالیت‌های سازمان در آینده قابل پیش‌بینی بوده و ادامه‌دار خواهد بود و نیتی برای از هم پاشیدن یا توقف فعالیت‌های سازمان وجود ندارد.
- فرض دوره مالی: نتیجه واقعی و درست عملکرد هر سازمان را تنها زمانی می‌توان سنجید که عملیات اجرایی به پایان رسیده و مطالبات وصول‌شده باشد، دارایی‌ها به فروش رفته و تعهدات اجراشده و بدهی‌ها پرداخت‌شده باشد. بنابراین استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی قادر نیستند برای مشاهده اطلاعات تا آن زمان صبر کنند. پس عمر فعالیت یک موسسه به دوره‌های کوتاه‌تر به‌طور مساوی که غالباً یک‌ساله بوده تقسیم می‌شود و گزارش‌های مالی برای هر دوره به‌طور جداگانه ارائه می‌شود.
- فرض تعهدی: در این فرض که به‌عنوان یک فرضیه زیر مبنایی است، به‌محض تحقق درآمدها و تحمیل هزینه‌ها، بدون توجه به زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد مربوطه باید شناسایی و ثبت شوند.
- فرض واحد اندازه‌گیری (پول): طبق این فرض واحد اندازه‌گیری در تمامی معاملات و عملیات مالی موسسه برحسب پول اندازه‌گیری و گزارش شود.
میثاق های حسابداری
در توضیح عنوان سوم اصول، مفروضات و میثاق های حسابداری، باید گفت اصول محدودکننده حسابداری شامل چهار مفهوم اصلی است:
- فزونی منافع بر مخارج
- اهمیت
- خصوصیات صنعت
- محافظه‌کاری
فزونی منافع بر مخارج: هر اقدامی در سازمان باید توجیه اقتصادی داشته باشد خصوصاً تهیه گزارش‌های از اطلاعات حسابداری. بر اساس این اصل، درصورتی‌که هزینه تهیه این اطلاعات از منافع به‌دست‌آمده از آن‌ها بیشتر باشد، به دست آوردن این اطلاعات مقرون‌به‌صرفه نیست، به همین دلیل فرد می‌تواند از ارائه آن امتناع کند.
اهمیت: واحدهای اقتصادی می‌توانند اقلامی که با توجه به محیط، وضعیت و عملکرد واحد ازلحاظ ارزش، کم‌اهمیت و ناچیز هستند از روش‌های صحیح تئوریک استفاده نکنند و به‌جای آن از راه‌هایی استفاده کنند که کم‌خرج‌تر، عملی‌تر و آسان‌تر باشد.
خصوصیات صنعت: در صنعت‌های مختلف با توجه به خصوصیات و ویژگی‌های مختص به آن صنعت می‌توان روش‌های حسابداری را اصلاح یا تعدیل کرد یا از روش‌های دیگری استفاده نمود، به‌شرط آنکه اثبات شود که این روش‌های جدید یا اصلاح‌شده، اطلاعات بهتر و مفیدتری نسبت به سایر روش‌ها به دست آورده یا برای ممانعت از نتیجه‌گیری‌های گمراه‌کننده، ضروری است.
محافظه‌کاری یا احتیاط: ممنوع است که واحدهای تجاری از روش‌هایی استفاده کنند که در آن‌ها دارایی‌ها و درآمدها را بیشتر از واقعیت و بدهی‌ها و هزینه‌ها را کمتر از واقعیت نشان دهند.
جمع‌بندی
در این مقاله سعی شد به‌طور مختصر اما مفید مفاهیم اصول، مفروضات و میثاق های حسابداری را تعریف کرد تا شما درک کلی از این اصطلاحات پیدا کنید. حسابداری راهکارهای مشخصی دارد. راهکارهایی که روش اندازه‌گیری، داده‌پردازی و مخابره اطلاعات مالی را به شرکت‌ها و حسابدارانش نشان می‌دهد، و این رهنمودها کاملاً تحت نظارت و بر اساس اصول مورد تأیید حسابداری است. این مفاهیم چارچوبی است که توسط کمیته استانداردهای حسابداری تدوین‌شده است. در این چارچوب تهیه اطلاعات سازنده برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان هدف اصلی گزارشگری مالی است. این گزارش‌ها برای کارا بودن باید مرتبط، قابل‌اتکا، قابل قیاس و قابل‌فهم باشند.
در تهیه گزارش‌های مالی، اصول و مفروضات حسابداری اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد؛ درواقع زبان مشترک حسابداران برای ارائه گزارش‌گیری مالی این اصول و فرضیات است. به همین جهت کسب اطلاعات در این زمینه یکی از وظایف مهم هر حسابدار است.
